สำหรับผู้ที่เคยผ่านการผ่าตัด ไม่ว่าจะเป็นการผ่าตัดใหญ่ทั่วไป หรือการผ่าตัดศัลยกรรม ก็อาจจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนอย่างพังผืดหลังผ่าตัดได้ ซึ่งบางครั้งร่างกายอาจสร้างพังผืดมากเกินไป จนไปยึดติดอวัยวะภายในหรือเนื้อเยื่อที่ไม่ควรอยู่ติดกัน ก่อให้เกิดอาการปวดเรื้อรัง การทำงานของอวัยวะผิดปกติ และส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตได้ ดังนั้นวันนี้ Apex จะพาทุกคนไปรู้จักว่าพังผืดคืออะไร พร้อมแนะนำว่าควรดูแลตัวเองอย่างไร ไม่ให้เสี่ยงต่อปัญหาดังกล่าว
พังผืด คืออะไร ส่งผลอย่างไรต่อร่างกายบ้าง
พังผืด คือเนื้อเยื่อเกี่ยวพันลักษณะคล้ายใยแมงมุมที่ห่อหุ้มกล้ามเนื้อ กระดูก และอวัยวะทั่วร่างกาย เมื่อเกิดการบาดเจ็บ การอักเสบ หรือใช้งานซ้ำ ๆ พังผืดจะหนาตัวและยึดเกาะกันจนขาดความยืดหยุ่น ส่งผลให้เกิดอาการปวด ตึง จำกัดการเคลื่อนไหว และทำให้ประสิทธิภาพของกล้ามเนื้อลดลง ในบางกรณีอาจกดทับเส้นประสาทหรือหลอดเลือด ทำให้เกิดอาการชาหรืออ่อนแรงตามมาได้
สาเหตุหลักของการเกิดพังผืด
พังผืดไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็นผลจากกระบวนการซ่อมแซมของร่างกาย โดยเฉพาะหลังการทำศัลยกรรม เมื่อเนื้อเยื่อภายในได้รับความเสียหายหรือเกิดการอักเสบ ก็จะทำให้ร่างกายพยายามรักษาตัวเอง โดยมีสาเหตุหลักที่กระตุ้นให้เกิดกระบวนการนี้ได้หลายประการ ดังนี้
- ปฏิกิริยาต่อสิ่งแปลกปลอม : เป็นสาเหตุที่พบบ่อยในการศัลยกรรมที่ใช้วัสดุเทียม ในบางกรณีหากร่างกายตอบสนองรุนแรง อาจทำให้พังผืดหนาและแข็งตัวขึ้น จนเกิดการหดรัดวัสดุภายใน ทำให้รูปทรงผิดเพี้ยนไป
- การอักเสบและความบอบช้ำของเนื้อเยื่อ : การผ่าตัดกระตุ้นให้เกิดการอักเสบเพื่อซ่อมแซมตัวเอง หากการผ่าตัดมีความซับซ้อน บอบช้ำมาก หรือใช้เวลานาน จะยิ่งกระตุ้นให้ร่างกายสร้างเนื้อเยื่อพังผืดออกมาในปริมาณมาก
- การเกิดก้อนเลือดคั่ง : หากมีเลือดหรือน้ำเหลืองคั่งอยู่ใต้ผิวหนังหลังผ่าตัด ร่างกายจะพยายามกำจัดของเหลวเหล่านี้ โดยการสร้างพังผืดขึ้นมาล้อมรอบ ซึ่งมักจะทิ้งรอยเป็นก้อนแข็งหรือทำให้ผิวหนังบริเวณนั้นไม่เรียบเนียนได้
- การติดเชื้อ : การติดเชื้อที่แผลผ่าตัด จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบที่ยาวนานและรุนแรงกว่าปกติ ซึ่งเป็นตัวเร่งชั้นดีที่ทำให้ร่างกายสร้างพังผืดที่หนาและแข็งขึ้นมาเพื่อต่อสู้กับการติดเชื้อนั้น
- ปัจจัยทางพันธุกรรมและลักษณะเฉพาะบุคคล : ร่างกายของแต่ละคนมีการตอบสนองต่อการบาดเจ็บไม่เท่ากัน บางคนมีแนวโน้มทางพันธุกรรมที่จะเกิดแผลเป็นนูนคีลอยด์ (Keloid) หรือพังผืดได้ง่ายกว่าคนทั่วไป
ศัลยกรรมอะไรบ้าง ที่เสี่ยงทำให้เกิดพังผืด
ศัลยกรรมเสริมความงามที่เกี่ยวข้องกับการสร้างโพรง การใส่วัสดุแปลกปลอม หรือการเลาะแยกชั้นเนื้อเยื่อ มักมีความเสี่ยงในการเกิดพังผืด ซึ่งเป็นกระบวนการซ่อมแซมตามธรรมชาติของร่างกายที่อาจมากเกินไปจนเกิดปัญหา ได้แก่
- โปรแกรมเสริมหน้าอก : เป็นศัลยกรรมที่พบการเกิดพังผืดได้บ่อย เพราะร่างกายจะสร้างแคปซูลพังผืดขึ้นมาหุ้มรอบซิลิโคน หากพังผืดหดรัดตัวมากเกินไป จะทำให้หน้าอกแข็งผิดรูปทรง และอาจมีอาการเจ็บปวด
- โปรแกรมเสริมจมูกด้วยซิลิโคน : ร่างกายจะสร้างพังผืดขึ้นมารอบแกนซิลิโคน หากเกิดการหดรัดตัวมาก อาจทำให้จมูกดูสั้นลง ปลายจมูกเชิดขึ้น หรือเห็นขอบซิลิโคนชัดเจน ที่เรียกกันว่าจมูกรัดแกน
- โปรแกรมผ่าตัดไขมันหน้าท้อง : พังผืดที่เกิดขึ้นระหว่างการสมานแผล อาจดึงรั้งผิวหนังให้ติดกับกล้ามเนื้อมากเกินไป ทำให้ผิวไม่เรียบ หรือรู้สึกตึงรั้งผิดปกติได้
- โปรแกรมดูดไขมัน : หลังการดูดไขมันจะเกิดโพรงใต้ผิวหนัง ร่างกายจะสร้างพังผืดขึ้นมาเพื่อซ่อมแซมและทำให้ผิวหนังหดกระชับ แต่หากพังผืดเกิด
อาการและผลกระทบของพังผืดต่อร่างกาย
แม้ว่าการเกิดพังผืดจะเป็นกลไกการซ่อมแซมแผลตามธรรมชาติของร่างกาย แต่ในบริบทของการศัลยกรรมความงาม หากร่างกายสร้างพังผืดขึ้นมามากเกินไป ก็จะนำมาซึ่งผลกระทบที่ไม่พึงประสงค์หลายประการ ทั้งต่อรูปลักษณ์และความรู้สึก ดังนี้
- การเสียรูปทรงของอวัยวะ : เป็นผลกระทบที่เห็นได้ชัดเจนที่สุด โดยเฉพาะในศัลยกรรมที่ใช้วัสดุเสริม เมื่อร่างกายสร้างพังผืดขึ้นมารัดรอบวัสดุที่ใช้
- ผิวหนังไม่เรียบเนียน : พังผืดที่เกิดขึ้นใต้ผิวหนังอย่างไม่สม่ำเสมอจะดึงรั้งผิวให้เป็นคลื่น เป็นรอยบุ๋ม หรือคลำแล้วรู้สึกเป็นก้อนไตแข็ง ทำให้ผิวบริเวณนั้นขาดความเรียบเนียน
- ความไม่สมมาตร : พังผืดอาจเกิดขึ้นไม่เท่ากันทั้งสองข้าง เช่น ในการเสริมหน้าอก ข้างหนึ่งอาจนิ่มเป็นธรรมชาติ แต่อีกข้างกลับแข็งและผิดรูป ทำให้ขนาดและรูปทรงของหน้าอกสองข้างไม่เท่ากัน
- อาการเจ็บปวดและตึงรั้ง : พังผืดที่หนาและหดตัวจะดึงรั้งเนื้อเยื่อโดยรอบ ทำให้เกิดอาการเจ็บปวด ตึง หรือรู้สึกไม่สบายตัว โดยเฉพาะเวลาขยับร่างกายหรือเมื่อถูกสัมผัส
- การรับรู้ความรู้สึกผิดปกติ : ในบางกรณี พังผืดอาจไปกดทับเส้นประสาทบริเวณที่ผ่าตัด ทำให้เกิดอาการชา หรือรู้สึกเสียวแปลบ ๆ ได้
- จำกัดการเคลื่อนไหว : ในการผ่าตัดใหญ่ เช่น การผ่าตัดไขมันหน้าท้อง พังผืดที่ยึดเกาะระหว่างชั้นผิวหนังและกล้ามเนื้ออย่างหนาแน่น อาจทำให้รู้สึกตึงรั้งมากเวลาต้องยืดตัวหรือก้มตัว
แนวทางการรักษาและรับมือกับพังผืด
การเกิดพังผืดถือเป็นกระบวนการซ่อมแซมตัวเองของร่างกายหลังการผ่าตัด ซึ่งแม้จะเป็นเรื่องปกติ แต่หากไม่ได้รับการดูแลอย่างถูกวิธีก็อาจสร้างปัญหาความเจ็บปวดและความไม่สวยงามได้ ซึ่งในปัจจุบันจึงมีแนวทางการรักษาและรับมือที่หลากหลาย ขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการ เช่น
การนวดแก้ปัญหาพังผืด
ถือเป็นวิธีพื้นฐานที่สำคัญอย่างยิ่ง โดยเฉพาะหลังการผ่าตัดเสริมหน้าอกและดูดไขมัน การนวดคลึงบริเวณดังกล่าวอย่างถูกวิธีและสม่ำเสมอ จะช่วยให้พังผืดที่กำลังก่อตัวมีความนุ่มและยืดหยุ่นสูงขึ้น ทั้งยังช่วยป้องกันการเกิดภาวะพังผืดหดรัด และจัดระเบียบเส้นใยคอลลาเจนให้เรียงตัวอย่างเหมาะสม
การใช้ยาแก้พังผืด
การใช้ยาเพื่อรักษาพังผืด เป็นอีกแนวทางที่แพทย์อาจพิจารณาในบางราย โดยจะสั่งจ่ายยาลดการอักเสบหรือยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งกระบวนการสร้างพังผืดโดยตรง เช่น ยามอนเทลูคาสท์ (Montelukast) ซึ่งนิยมใช้ในกรณีพังผืดรัดแกนซิลิโคนหน้าอก เพื่อช่วยควบคุมและลดความรุนแรงของปัญหาในระยะเริ่มต้น
การใช้เครื่องมือทางการแพทย์แก้ไขพังผืด
ในบางกรณีแพทย์อาจพิจารณาใช้เครื่องมือทางการแพทย์เป็นทางเลือกเสริมเพื่อจัดการกับพังผืดบางประเภท โดยเฉพาะพังผืดที่อยู่บริเวณตื้นใต้ชั้นผิวหนัง หรือเพื่อบรรเทาอาการปวดและเพิ่มความยืดหยุ่นของเนื้อเยื่อ ซึ่งเทคโนโลยีที่อาจนำมาใช้ก็ได้แก่ โปรแกรม Ultrasound Therapy หรือโปรแกรม Radiofrequency – RF เป็นต้น
การผ่าตัดแก้ไขพังผืด
จะถูกพิจารณาในกรณีที่พังผืดมีอาการรุนแรงและก่อให้เกิดความเจ็บปวดเรื้อรัง โดยแพทย์มักใช้วิธีผ่าตัดส่องกล้อง (Laparoscopic Adhesiolysis) ซึ่งมีแผลขนาดเล็ก อย่างไรก็ตาม วิธีนี้มีความเสี่ยงที่อาจกระตุ้นให้เกิดพังผืดขึ้นใหม่ได้อีกครั้ง จึงเป็นทางเลือกสุดท้ายที่แพทย์จะทำเมื่อมีข้อบ่งชี้ที่ชัดเจนและจำเป็นเท่านั้น
วิธีป้องกันและดูแลตัวเอง เพื่อลดการเกิดพังผืด
การป้องกันไม่ให้เกิดพังผืดรุนแรง ย่อมดีกว่าการตามแก้ไขปัญหาในภายหลังเสมอ ซึ่งหัวใจสำคัญของการป้องกันปัญหาพังผืดหลังศัลยกรรม ก็คือการดูแลตัวเองอย่างถูกวิธีและการปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ เพื่อช่วยลดความเสี่ยงและส่งเสริมให้ผลลัพธ์การผ่าตัดเป็นไปอย่างน่าพึงพอใจที่สุด เช่น
- ปรึกษาแพทย์เพื่อวางแผนการผ่าตัด : การเลือกศัลยแพทย์ที่มีประสบการณ์และพิจารณาทางเลือกการผ่าตัดที่มีการบาดเจ็บน้อยที่สุด หรือเลือกใช้วัสดุที่ป้องกันการเกิดพังผืดในอนาคต
- ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด : รับฟังและทำตามคำแนะนำหลังการผ่าตัดทุกขั้นตอน ทั้งในเรื่องการทานยา การเคลื่อนไหวร่างกาย และการนัดหมายติดตามผล
- รักษาความสะอาดแผล ป้องกันการติดเชื้อ : ดูแลแผลผ่าตัดให้สะอาดและแห้งตามหลักการที่ถูกต้องเสมอ เพื่อป้องกันการติดเชื้อ ซึ่งเป็นปัจจัยกระตุ้นให้เกิดการอักเสบและการสร้างพังผืดที่ผิดปกติ
- ดูแลแผลเป็นตามคำแนะนำ : หากแพทย์แนะนำ อาจมีการนวดคลึงเบา ๆ บริเวณแผลเป็นภายนอกเมื่อแผลหายดีแล้ว เพื่อช่วยให้แผลเป็นมีความนุ่มและยืดหยุ่นขึ้น ลดอาการตึงรั้งบริเวณผิวหนัง
- หมั่นสังเกตอาการผิดปกติอยู่เสมอ : หลังการผ่าตัด หากมีอาการที่น่าสงสัย ควรรีบติดต่อสถานพยาบาลที่ใช้บริการ หรือกลับไปพบแพทย์ทันทีโดยไม่ต้องรอให้ถึงวันนัด
สรุปพังผืดเกิดจากอะไร อันตรายอย่างที่คิดไหม
พังผืดคือเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่ร่างกายสร้างขึ้นเพื่อซ่อมแซมตัวเอง ซึ่งเป็นกระบวนการรักษาแผลตามธรรมชาติ โดยเฉพาะหลังการผ่าตัดศัลยกรรมที่ร่างกายจะสร้างพังผืดขึ้นเพื่อฟื้นฟูเนื้อเยื่อ แม้โดยทั่วไปจะไม่ใช่ภาวะอันตรายถึงชีวิต แต่หากเกิดขึ้นมากผิดปกติก็อาจก่อให้เกิดอาการเจ็บปวด ตึงรั้ง และส่งผลต่อความสวยงามได้ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องพิจารณาสถานพยาบาล แพทย์ผู้ให้บริการ รวมถึงต้องดูแลตัวเองอย่างเหมาะสม เพื่อหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงจากภาวะดังกล่าว
สามารถติดต่อเพื่อขอคำปรึกษาเกี่ยวกับพังผืดหลังทำศัลยกรรม หรือสอบถามรายละเอียดหัตถการอื่น ๆ ของ APEX เพิ่มเติมได้ที่
ช่องทางการติดต่อ
- Tel : 088-870-0039
- Line : @apexsurgery
- Tiktok : apex_surgery
- Facebook : APEX Surgery Hospital
- Instagram : apex_surgery
- Youtube : APEX Surgery Hospital
- X (Twitter) : ApexProfound
ผลลัพธ์ขึ้นอยู่กับเฉพาะบุคคล เงื่อนไขตามบริษัท ฯ กำหนด
ข้อมูลนี้จัดทำขึ้นเพื่อการโฆษณาสำหรับ APEX Surgery Hospital : โรงพยาบาลศัลยกรรมตกแต่งเอเพ็กซ์ สาขาเพลินจิต
แหล่งข้อมูล
Berry, J. (2023, July 13). What to know about scar tissue pain. Medical News Today. https://www.medicalnewstoday.com/articles/scar-tissue-pain
Cleveland Clinic. (2022, December 29). Scars.
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/11030-scars
McCallum, K. (2024, January 9). What to do when post-surgical scar tissue is affecting you. Houston Methodist. https://www.houstonmethodist.org/blog/articles/2024/jan/what-to-do-when-post-surgical-scar-tissue-is-affecting-you/
