ฮอร์โมน คืออะไร สำคัญต่อร่างกายอย่างไร

Apex Medical Team
สิงหาคม 6, 2025

ฮอร์โมน เป็นองค์ประกอบสำคัญที่คอยควบคุมการทำงานของร่างกายมนุษย์อย่างรอบด้าน ตั้งแต่ระบบการเจริญเติบโต การเผาผลาญ การนอนหลับ ไปจนถึงอารมณ์และพฤติกรรม เมื่อใดก็ตามที่ฮอร์โมนเสียสมดุล ก็สามารถก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพได้อย่างชัดเจน การเข้าใจบทบาทของฮอร์โมนในร่างกายจึงเป็นเรื่องสำคัญ เพื่อให้เรารู้เท่าทันสัญญาณต่าง ๆ ที่ร่างกายส่งมา และสามารถดูแลสุขภาพให้สมดุลได้อย่างมีประสิทธิภาพ วันนี้เรามาดูกันว่า ฮอร์โมนสำคัญต่อร่างกายของเราอย่างไร และเมื่อฮอร์โมนมีความผิดปกติ ต้องทำอย่างไรบ้าง

ฮอร์โมน คืออะไร

ฮอร์โมน (Hormone) คือ สารเคมีที่ผลิตจากต่อมไร้ท่อในร่างกาย เช่น ต่อมไทรอยด์ ต่อมหมวกไต หรือต่อมใต้สมอง ซึ่งจะถูกหลั่งเข้าสู่กระแสเลือดเพื่อนำไปควบคุมการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ ให้ทำงานประสานกันอย่างมีประสิทธิภาพ ฮอร์โมนมีบทบาทหลากหลาย ตั้งแต่ควบคุมการเจริญเติบโต การเผาผลาญพลังงาน ระบบสืบพันธุ์ ไปจนถึงการตอบสนองต่อความเครียดและอารมณ์ หากระดับฮอร์โมนในร่างกายเสียสมดุล อาจส่งผลต่อสุขภาพทั้งทางร่างกายและจิตใจ เช่น ทำให้น้ำหนักขึ้น อ่อนเพลีย หรือมีปัญหาผิวพรรณได้

ฮอร์โมน มีความสำคัญอย่างไร

ฮอร์โมนมีบทบาทสำคัญในการควบคุมระบบต่าง ๆ ภายในร่างกายให้ทำงานอย่างสอดคล้องและสมดุล แม้จะมีปริมาณเพียงเล็กน้อย แต่ก็มีความสำคัญต่อทั้งร่างกาย จิตใจ และอารมณ์ ดังนี้

ควบคุมการเจริญเติบโตและพัฒนาการ ฮอร์โมนส่งผลต่อความสูง การสร้างกล้ามเนื้อ กระดูก และพัฒนาการในช่วงวัยต่าง ๆ
ควบคุมการทำงานของระบบสืบพันธุ์ มีผลต่อการตกไข่ ประจำเดือน การผลิตอสุจิ และสมรรถภาพทางเพศ รวมถึงการตั้งครรภ์และให้นมบุตร
ควบคุมการเผาผลาญพลังงาน ช่วยควบคุมน้ำหนัก การสะสมไขมัน และระดับน้ำตาลในเลือด
ตอบสนองต่อความเครียด ช่วยให้ร่างกายรับมือกับความเครียดหรือสถานการณ์ฉุกเฉินได้อย่างเหมาะสม
รักษาสมดุลของของเหลวและแร่ธาตุ ควบคุมปริมาณน้ำ โซเดียม และความดันโลหิต
ควบคุมอารมณ์และสุขภาพจิต ส่งผลต่อความสุข ความเครียด และภาวะซึมเศร้า
มีบทบาทต่อระบบภูมิคุ้มกัน ควบคุมการทำงานของภูมิคุ้มกันให้ตอบสนองได้อย่างเหมาะสม

ฮอร์โมนต่าง ๆ ในร่างกายมีอะไรบ้าง

ฮอร์โมนในร่างกายมนุษย์มีหลากหลายชนิด ซึ่งแต่ละชนิดมีหน้าที่เฉพาะในการควบคุมระบบต่าง ๆ ให้ทำงานประสานกันอย่างสมดุล ทั้งด้านร่างกาย จิตใจ และพฤติกรรม ซึ่งมีหน้าที่ที่แตกต่างกันดังนี้

ฮอร์โมนเอสโตรเจน (Estrogen)

ฮอร์โมนหลักของเพศหญิง ทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของระบบสืบพันธุ์ เช่น การตกไข่และรอบเดือน รวมถึงช่วยพัฒนาลักษณะทางเพศรอง เช่น หน้าอกและรูปร่าง นอกจากนี้ยังมีผลต่อสุขภาพกระดูก ผิวพรรณ และอารมณ์ หากระดับฮอร์โมนนี้ลดลง เช่นในวัยหมดประจำเดือน อาจส่งผลให้เกิดอาการร้อนวูบวาบหรืออารมณ์แปรปรวนได้

ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone)

เป็นฮอร์โมนหลักของเพศชาย ทำหน้าที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของกล้ามเนื้อ พัฒนาลักษณะทางเพศชาย เช่น เสียงทุ้ม หนวดเครา และการสร้างอสุจิ ฮอร์โมนนี้ยังเกี่ยวข้องกับพลังงาน ความต้องการทางเพศ และความแข็งแรงโดยรวม หากขาดอาจส่งผลให้รู้สึกเหนื่อยง่ายหรือสมรรถภาพทางเพศลดลง

ฮอร์โมนอินซูลิน (Insulin)

ผลิตจากตับอ่อน ทำหน้าที่ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดโดยช่วยให้น้ำตาลกลูโคสเข้าสู่เซลล์เพื่อใช้เป็นพลังงาน หากร่างกายมีภาวะดื้อต่ออินซูลินหรือผลิตอินซูลินไม่เพียงพอ อาจนำไปสู่โรคเบาหวาน ซึ่งส่งผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว

ฮอร์โมนไทรอกซิน (Thyroxine)

ผลิตจากต่อมไทรอยด์ มีหน้าที่สำคัญในการควบคุมระบบเผาผลาญของร่างกาย ส่งผลต่อระดับพลังงาน น้ำหนักตัว อุณหภูมิร่างกาย และการทำงานของสมอง หากมีมากเกินไปอาจทำให้น้ำหนักลด ใจสั่น หรือหงุดหงิดง่าย ขณะที่หากขาดจะทำให้น้ำหนักขึ้น เหนื่อยง่าย และรู้สึกหนาว

ฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol)

เรียกว่า ‘ฮอร์โมนแห่งความเครียด’ เพราะจะหลั่งออกมาเมื่อร่างกายเผชิญกับความกดดันหรือสถานการณ์อันตราย ช่วยให้ร่างกายตอบสนองได้อย่างรวดเร็ว เช่น เพิ่มพลังงานในระยะสั้น แต่หากหลั่งมากเกินไปเรื้อรัง จะส่งผลเสีย เช่น นอนไม่หลับ ภูมิคุ้มกันต่ำ และอ้วนลงพุง

ฮอร์โมนเมลาโทนิน (Melatonin)

ผลิตจากต่อมไพเนียลในสมอง มีหน้าที่ควบคุมวงจรการนอนหลับ-ตื่นของร่างกาย โดยจะหลั่งออกมาเมื่ออยู่ในที่มืด เพื่อเตรียมร่างกายเข้าสู่การนอน หากร่างกายหลั่งเมลาโทนินได้น้อย อาจทำให้นอนหลับยากหรือมีคุณภาพการนอนไม่ดี ส่งผลต่ออารมณ์และระบบภูมิคุ้มกัน

ฮอร์โมนโกรท (Growth Hormone – GH)

ผลิตจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า มีหน้าที่กระตุ้นการเจริญเติบโตของร่างกาย เสริมสร้างกล้ามเนื้อ เพิ่มมวลกระดูก และซ่อมแซมเนื้อเยื่อ นอกจากนี้ยังมีส่วนช่วยในการเผาผลาญไขมันและรักษาสมดุลของน้ำและแร่ธาตุในร่างกาย ระดับ GH จะสูงในวัยเด็กและค่อย ๆ ลดลงเมื่ออายุมากขึ้น

ฮอร์โมนโปรแลคติน (Prolactin)

มีหน้าที่หลักในการกระตุ้นการผลิตน้ำนมหลังคลอด และยังมีผลต่อระบบสืบพันธุ์และภาวะอารมณ์ในผู้หญิง หากระดับฮอร์โมนนี้สูงผิดปกติในคนที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ อาจส่งผลให้ประจำเดือนผิดปกติ หรือเกิดภาวะมีน้ำนมแม้ไม่ตั้งครรภ์ได้

ฮอร์โมนอ๊อกซิโทซิน (Oxytocin)

เรียกอีกชื่อว่า ‘ฮอร์โมนแห่งความรัก’ เพราะมีบทบาทในการสร้างความผูกพัน ความไว้ใจ และความรู้สึกใกล้ชิด เช่น ระหว่างแม่กับลูก หรือคู่รัก นอกจากนี้ยังช่วยกระตุ้นการบีบตัวของมดลูกขณะคลอด และการหลั่งน้ำนม

ฮอร์โมนเลปติน (Leptin)

ฮอร์โมนชนิดนี้ผลิตจากเซลล์ไขมัน ทำหน้าที่ส่งสัญญาณไปยังสมองว่าอิ่มแล้ว ช่วยควบคุมความอยากอาหารและควบคุมการเผาผลาญพลังงาน หากร่างกายดื้อต่อเลปติน จะทำให้กินเกินความจำเป็นและเกิดภาวะอ้วนได้ง่าย

ฮอร์โมนเกรลิน (Ghrelin)

ตรงข้ามกับเลปติน ฮอร์โมนเกรลินถูกเรียกว่า ‘ฮอร์โมนหิว’ เพราะจะหลั่งออกมาก่อนมื้ออาหารและกระตุ้นความอยากอาหาร เมื่อรับประทานอาหารแล้ว ระดับเกรลินจะลดลง เป็นกลไกที่ช่วยควบคุมการกินของร่างกาย

ฮอร์โมนไม่สมดุล คืออะไร

ฮอร์โมนไม่สมดุล คือ ภาวะที่ระดับฮอร์โมนในร่างกายมากหรือน้อยเกินไปจนส่งผลกระทบต่อการทำงานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย เนื่องจากฮอร์โมนทำหน้าที่เป็นตัวควบคุมกระบวนการสำคัญ เมื่อระดับฮอร์โมนเสียสมดุล แม้เพียงเล็กน้อย ก็อาจก่อให้เกิดอาการผิดปกติ ซึ่งภาวะนี้สามารถเกิดขึ้นได้กับทุกเพศทุกวัย แต่จะพบได้บ่อยในช่วงวัยเปลี่ยนแปลง เช่น วัยรุ่น วัยทอง หรือผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น เครียดสะสม พักผ่อนน้อย หรือรับประทานอาหารไม่สมดุล

สาเหตุของการเกิดภาวะฮอร์โมนไม่สมดุล

ภาวะฮอร์โมนไม่สมดุลอาจเกิดจากหลายปัจจัยที่เราเผชิญในชีวิตประจำวัน ทั้งพฤติกรรมการใช้ชีวิต สุขภาพ และการเปลี่ยนแปลงทางร่างกาย ซึ่งเกิดจากสาเหตุต่าง ๆ ดังต่อไปนี้

ความเครียด เมื่อร่างกายเครียด ฮอร์โมนคอร์ติซอลจะหลั่งมากกว่าปกติ ส่งผลกระทบต่อฮอร์โมนอื่น ๆ เช่น ฮอร์โมนเพศ และฮอร์โมนการนอน
การรับประทานอาหารที่ไม่เหมาะสม การบริโภคอาหารไขมันสูง น้ำตาลสูง หรือขาดสารอาหารสำคัญ เช่น โปรตีน วิตามิน และโอเมก้า 3 อาจรบกวนการผลิตฮอร์โมนในร่างกาย
การนอนหลับไม่เพียงพอ การนอนน้อยหรือพักผ่อนไม่เป็นเวลา ส่งผลต่อการหลั่งของเมลาโทนิน โกรทฮอร์โมน และฮอร์โมนความเครียด ทำให้ร่างกายเสียสมดุล
การเปลี่ยนแปลงของวัย วัยรุ่น วัยทอง หรือวัยหมดประจำเดือน ล้วนเป็นช่วงที่ระดับฮอร์โมนมีการเปลี่ยนแปลงตามธรรมชาติ อาจทำให้เกิดอาการผิดปกติชั่วคราวหรือถาวร
โรคบางชนิด เช่น โรคของต่อมไทรอยด์ เบาหวาน ถุงน้ำในรังไข่ (PCOS) หรือโรคเกี่ยวกับต่อมหมวกไต ล้วนส่งผลต่อการผลิตฮอร์โมนในร่างกาย
การใช้ยาบางชนิด ยาคุมกำเนิด สเตียรอยด์ ยารักษาภาวะซึมเศร้า หรือยารักษาโรคบางประเภท อาจรบกวนการทำงานของระบบฮอร์โมน

สัญญาณบอกเหตุหาเกิดภาวะฮอร์โมนไม่สมดุล

เมื่อร่างกายมีระดับฮอร์โมนที่ไม่สมดุล แม้เพียงเล็กน้อย ก็สามารถส่งสัญญาณผ่านอาการผิดปกติที่เรารู้สึกได้ในชีวิตประจำวัน ซึ่งอาการต่าง ๆ เหล่านี้อาจเป็นสัญญาณเตือนว่าฮอร์โมนในร่างกายเริ่มเสียสมดุล

น้ำหนักขึ้นหรือลดโดยไม่ทราบสาเหตุ ระบบเผาผลาญเปลี่ยนแปลงจากระดับฮอร์โมนผิดปกติ ส่งผลต่อน้ำหนักแม้จะกินเท่าเดิม
อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย พลังงานต่ำ ฮอร์โมนเกี่ยวกับพลังงาน เช่น ไทรอยด์ หรือคอร์ติซอล อาจมีความผิดปกติ
นอนไม่หลับหรือง่วงผิดปกติ ระดับเมลาโทนินที่ผิดปกติส่งผลให้วงจรการนอนเปลี่ยนไป ทำให้นอนไม่ลึกหรือหลับยาก
อารมณ์แปรปรวน หงุดหงิดง่าย หรือซึมเศร้า ความไม่สมดุลของฮอร์โมนเซโรโทนิน เอสโตรเจน หรือโปรเจสเตอโรน อาจส่งผลต่ออารมณ์
ประจำเดือนมาไม่ปกติ หรือมีปัญหาภาวะมีบุตรยาก ในผู้หญิง ฮอร์โมนเพศที่ไม่สมดุลอาจทำให้ประจำเดือนมาไม่ตรงเวลา หรือไข่ไม่ตก
ผิวมัน สิวขึ้นมากผิดปกติ โดยเฉพาะบริเวณกรามและคาง บ่งบอกถึงระดับฮอร์โมนแอนโดรเจนที่สูงกว่าปกติ ซึ่งกระตุ้นการผลิตน้ำมันบนผิว
ผมร่วงบางผิดปกติ หรือขนขึ้นในที่ไม่ควรขึ้น ฮอร์โมนเพศที่แปรปรวนอาจส่งผลให้เกิดภาวะผมบางแบบฮอร์โมน หรือขนดกผิดปกติ

วิธีแก้ปัญหาฮอร์โมนไม่สมดุล

ภาวะฮอร์โมนไม่สมดุลสามารถส่งผลกระทบทั้งด้านร่างกายและจิตใจ แต่ข่าวดีคือ เราสามารถปรับสมดุลฮอร์โมนได้ด้วยการดูแลตนเองอย่างเหมาะสม และในบางกรณีอาจต้องได้รับการดูแลจากแพทย์ ดังนี้

การปรับพฤติกรรมการนอนหลับ

การนอนหลับอย่างมีคุณภาพคือหัวใจสำคัญของการฟื้นฟูระบบฮอร์โมนในร่างกาย โดยควรนอนให้ได้วันละ 7–9 ชั่วโมง และเข้านอนเป็นเวลาเป็นประจำ หลีกเลี่ยงการใช้หน้าจอก่อนนอน และสร้างบรรยากาศห้องนอนให้สงบ เพื่อกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนเมลาโทนิน

การจัดการความเครียด

ความเครียดเรื้อรังเป็นหนึ่งในสาเหตุหลักที่ทำให้ฮอร์โมนในร่างกายเสียสมดุล โดยเฉพาะคอร์ติซอล การหาวิธีผ่อนคลาย เช่น การทำสมาธิ โยคะ การเดินเล่น หรือการใช้เวลากับคนที่รัก จะช่วยให้ระบบประสาทสงบลง และปรับสมดุลฮอร์โมนให้กลับมาเป็นปกติ

การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์

อาหารมีผลโดยตรงต่อการสร้างและควบคุมฮอร์โมนในร่างกาย ควรหลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป น้ำตาลสูง และไขมันทรานส์ และหันมารับประทานอาหารที่อุดมด้วยไฟเบอร์ โปรตีนดี ไขมันดี และผักผลไม้สด เพื่อทำให้การทำงานของระบบฮอร์โมนมีประสิทธิภาพ

ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ

การเคลื่อนไหวร่างกายอย่างสม่ำเสมอช่วยกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมนที่ดีต่อสุขภาพ เช่น เอนโดรฟิน เทสโทสเตอโรน และอินซูลิน ทั้งยังช่วยลดความเครียด ควบคุมน้ำหนัก และเพิ่มพลังงานให้กับร่างกายได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

การรักษาโรคที่เกี่ยวข้อง

หากมีโรคประจำตัวที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมน เช่น ไทรอยด์ เบาหวาน หรือ PCOS ควรได้รับการรักษาอย่างต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ เพราะโรคเหล่านี้ส่งผลต่อระดับฮอร์โมนโดยตรง และการควบคุมโรคให้ได้ดีจะช่วยฟื้นฟูสมดุลฮอร์โมนในระยะยาว

การใช้ฮอร์โมนบำบัด

ในบางกรณี โดยเฉพาะในผู้ที่ฮอร์โมนต่ำกว่าปกติจากวัยทอง หรือปัญหาต่อมไร้ท่อ แพทย์อาจแนะนำให้ใช้ฮอร์โมนทดแทน ซึ่งควรอยู่ภายใต้การควบคุมของแพทย์ เพื่อปรับระดับฮอร์โมนให้เหมาะสมกับร่างกาย และลดความเสี่ยงจากการใช้ฮอร์โมนเกินความจำเป็น

สรุป ฮอร์โมน สำคัญมากแค่ไหน

ฮอร์โมนมีบทบาทสำคัญต่อทุกระบบในร่างกาย ตั้งแต่การเจริญเติบโต ระบบเผาผลาญ การสืบพันธุ์ ไปจนถึงอารมณ์และการนอนหลับ หากฮอร์โมนเสียสมดุลแม้เพียงเล็กน้อย ก็สามารถส่งผลกระทบต่อสุขภาพทั้งทางกายและใจได้อย่างชัดเจน การดูแลระดับฮอร์โมนให้สมดุลจึงเป็นพื้นฐานของการมีสุขภาพดี และช่วยป้องกันปัญหาเรื้อรังในอนาคตได้อย่างมีประสิทธิภาพ

หากสนใจตรวจฮอร์โมนหรือทำโปรแกรมฮอร์โมนบำบัดที่ APEX สามารถจองคิวเพื่อสอบถามและปรึกษากับแพทย์ หรือใครที่มีข้อสงสัยและคำถามเพิ่มเติม สามารถทักเข้ามาสอบถามได้เลยค่ะ

ช่องทางการติดต่อ